"Кларкийн Гурвалжингийн онол ба Монголын дээд боловсролын тогтолцооны хүний нөөцийн капиталд үзүүлэх нөлөөлөл"

Abstract

Abstract
Employing Clark’s Triangle as a theoretical framework, this conceptual paper explores the interaction
between the state, market and higher education institutions in Mongolian tertiary education system.
More specifically, it is a historical analysis, which examines the implications of the interaction between these three forces for the country’s human capital, in particular for public and private returns
to investments in higher education. The 1990-political and economic transition brought the logic of
the free liberal market into Mongolian higher education system that was fully subsidized and centrally
planned during the socialist period prior to 1990. The empirical evidence shows that the post-socialist
massive expansion and commercialization trends increase access to tertiary education, but it has implications for transforming the institutional landscapes rather than increasing the socioeconomic mobility
for individuals. The study utilized primary data retrieved from statistical databases and secondary data
retrieved from graduate tracer surveys.
Кларкийн Гурвалжин онолд vндэслэн энэхvv өгүүлэл нь Монголын дээд боловсролын систем
дэхь төр, зах зээл, дээд боловсролын байгууллагуудын хоорондын харилцааг харуулахыг зорив.
Тодруулбал либерал буюу чөлөөт зах зээлийн эдийн засгийн vед эдгээр гурван хvчний (төр, зах
зээл, их дээд сургуулиуд) хоорондын харилцааны улмаас Монгол улсын хvний капитал нөөц
хийгээд хувь хvний өөрийн дээд боловсролдоо оруулах хөрөнгө оруулалт болон төрийн зvгээс
дээд боловсролд хийж буй хөрөнгө оруулалтаас гарах vр нөлөөг судалсан юм. Социализмын
vед Монгол улсын дээд боловсрол нь улсаас бvрэн санхvvжилттэй, төвлөрсөн төлөвлөгөөт
системд тулгуурлаж байсан ба харин 1990 оны улс төр, эдийн засгийн шилжилт нь либeрал зах
зээлийн логикийн зарчмийг Монголын дээд боловсролын системд бий болгосон юм. Ингэснээр
Монголын дээд боловсрол нь асар хурдацтай тэлж арилжааны чиг хандлагатай болсоноор
барахгvй дээд боловсрол эзэмших хvртээмжийг ихээхэн нэмэгдүүлжээ. Харин энэхүү тэлэлт
нь зөвхөн дээд боловсролын байгууллагуудын тогтолцоонд өөрчлөлт оруулсанаас биш дээд
боловсрол эзэмшсэн хувь хvний нийгэм эдийн засгийн хөдөлгөөнийг тэр бvр нэмэгдүүлж
чадахгvй байна. Уг судалгаанд статистикийн мэдээллийн сан, баримтат эх сурвалжаас авсан
анхдагч өгөгдөл болон төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгааны дүгнэлт мэдээллийг
ашиглав