Профессор Ж.Бямба ба Монголын геологи: Дэлхийн цөмөөс Монгол Алтай хүртэл
Keywords:
Ж.Бямба, плюм, геодинамик, тектоник дүүрэгчлэл, металлогенAbstract
Монголын геологийн судалгаанд томоохон үүрэг гүйцэтгэсэн нэрт эрдэмтэн, геологич Ж.Бямбын сүүлийн 25 жилийн бүтээл туурвилаас онцлон томоохон хувь нэмэр болж байгаа эрдэм шинжилгээний үр дүнг товойлгон гаргахад энэ өгүүллийг зориулж байна. Дэлхий дээр эрчимтэй хөгжиж, олон жишээгээр нотлогдож байгаа боловч Монголын геологийн судалгаанд плюм тектоникийн ойлголт геодинамикийн үүднээс нэвтрээгүй байсныг Ж.Бямба нар онолын хувьд тодорхойлон гаргасан.
Ж.Бямбын зохиосон тектоникийн дүүрэгчлэл нь хавтангийн тектоникийн үзэл баримтлал дээр суурилсан геодинамикийн судалгааны зарчмаар зохиогдсоноороо ач холбогдолтой юм. Энэ агуулгаар зарим дүүргийн тектоник дүүрэгчлэлийг засварласан. Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт ээлжлэн солигдож байсан геодинамик орчин болон тэр үед үүсэж байсан голлох металлогений төрөлжилтийг холбосон анхны томоохон ажлуудыг хийсэн байна. Юрын интрүзив чулуулаг, дайкын комплекс дээр үндэслэн Монгол Алтайн нуруу юрын цаг үед өргөгдөх хандлагатай байсан хэмээн дүгнэсэн нь сүүлийн үеийн үр дүнтэй сайтар нийцсэн байна.
Downloads
References
Бямба, Ж., 2009. Литосферийн плитийн тектоник. Монголын геологи ба ашигт малтмал цуврал, боть IV, Улаанбаатар, Соёмбо принтинг, 487 х.
Бямба, Ж. 2012. Геотектоник. Улаанбаатар, Соёмбо принтинг, 485 х.
Бямба, Ж., Дэлгэрцогт, Б., 2013. Монголын нутаг дэвсгэрийн геодинамик ба металоген. Хайгуулчин 1, 73-99.
Бямба, Ж., Эрдэнэчимэг, Д. 2022. Баруун Монголын сэргэсэн орогений геодинамикын байдал. Геологийн асуудлууд 21 (01), 93-97.
Бямба, Ж., Батхишиг, Б., Мөнхцэнгэл, Б., 2024. Геодинамикийн сэргээн босголтын үндэс ба Монголын тектоникийн дүүрэгчлэл. Улаанбаатар, Соёмбо принтинг, 174 х.
Жамъяндорж, Ө., 2009. Даяарт дуурсагдах далан жил. Улаанбаатар, 219 х.
Геология МНР, том I, Отв.-ые ред.: Маринов, Н.А., Зоненшайн, Л.П., Благонравов, В.А., Москва, Недра, 1973.
Литвиновский, Б.А., Ярмолюк, В.В., Воронцов, А.А., Журавлев, Д.З., Посохов, В.Ф., Сандимирова, Г.П., Кузьмин, Д.В. 2001. Позднетриасовой этап формирования Монголо-Забайкальской щелочно-гранитоидной провинции: данные изотопно-геохимических исследований. Геология и геофизика 42 (3), 445-456.
Ярмолюк, В.В., Коваленко, В.И., Котов, А.Б., Сальникова, Е.Б., 1997. Ангаро-Витимский батолит: к проблеме геодинамики
батолитообразования в Центрально-Азиатском складчатом поясе. Геотектоника 5, 18–32.
Яшина, Р.М. 1982. Щелочный магматизм складчато-глыбовых областей. Москва, Наука. 273 с.
Artyushkov, E.V., Baer, M.A., Letnilov, F.A., Ruzhich, V.V., 1991. On the mechanism of graben formation. Tectonophysics 197, 99-115.
Badarch, G., Cunningham, W.D., Windley, B.F., 2002. A new tectonic subdivision for Mongolia: implications for the Phanerozoic crustal growth of Central Asia. J. Asian Earth Sci. 21, 87-100. https://doi.org/10.1016/S1367-9120(02)00017-2.
Glorie, S., Nixon, A.L., Jepson, G., Gillespie, J., Warren, C., Meeuws, F., Simpson, A., Xiao, W., 2023. Meso-Cenozoic tectonic history of the Altai: New insights from apatite U-Pb and fission track thermochronology for the Fuyun area (Xinjiang, China). Tectonics 42, e2022TC007692. https://doi.org/10.1029/2022TC007692.
Khukhuudei, U., Kusky, T., Windley, B., Otgonbayar, O., Wang, L., Nie, J., Xiao, W., Zhang, L., Song, X., 2024. Cenozoic intracontinental tectonics of Mongolia and its climate effects: A synthesized review. Earth-Science Reviews 258, 104934. https://doi. org/10.1016/j.earscirev.2024.104934.
Koppers, A.A.P., Becker, T.W., Jackson, M.G., Konrad, K., Müller, R.D., Romanowicz, B.,Steinberger, B., Whittaker, J.M., 2021. Mantle
plumes and their role in Earth processes. Nature Rev. Earth Environ. 2, 382-401. https://doi.org/10.1038/s43017-021-00168-6.
Logatchev, N.A., 1984. The Baikal Rift system. Episodes 7, 38–43.
Neuendorf, K.K.E., Mehl, J.P., Jackson, J.A., 2011. Glossary of Geology. Alexandria, Virginia.
Tapponnier, P., Peltzer, G., Armio, R., 1986. On the mechanics of the collision between India and Asia. In: Coward, M.P., Ries, A.C. (eds.),
Collision tectonics. Geological Society of London Special Publication 19, 115-157.
Windley, B.F., Allen, M.B., 1993. Mongolian plateau: Evidence for a late Cenozoic mantle plume under central Asia. Geology 21(4), 295-298. https://doi.org/10.1130/0091-7613(1993)021<0295:MPEFAL>2.3.CO;2.
Zorin, Yu.A., Cordell, L., 1991. Crustal extension in the Baikal rift zone. Tectonophysics 198, 117-121. https://doi.org/10.1016/0040-
(91)90137-H.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Geological Issues
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
