Монгол, түрк хэлний үйл үгийн байдлын утга
Meaning of verbal aspect in Mongolian and Turkish
DOI:
https://doi.org/10.22353/MJFLC2014104Keywords:
Үйл үг, байдлын утга, монгол түрк хэлAbstract
Монгол, түрк хэлний үйл үгийн байдлын утгыг судалсан эрдэмтэд тухайн үйлийн хэрэгжих явц дахь дотоод цагтай холбон тайлбарлажээ. Байдлын утга нь хэлний янз бүрийн түвшинд нийлэг, задлаг, давталтын гэх мэт олон аргаар илэрдэг өвөрмөц онцлогтой юм. Монгол хэлний үйл үгийн байдлын утгыг хэлзүй хийгээд туслах үйл үгийн хүрээнд голлон судалсан бол түрк хэлний судлалд үйл үг(үндэс)-д хадгалагдаж байх байдлын утгыг голлон авч үзсэн байна. Туслах үйл үгийн байдлын утга нь тухайн үйл үндэст хадгалагдаж буй байдлын утгаас үүсэлтэй учир үгийн олон утгын хүрээнд судлан шинжих нь зүйтэй юм.
Moğolcadaki fiillerin kılınış anlamları, bazı gramer yapıları ve yardımcı fiillerin çerçevesinde araştırılmıştır. Ancak Türkçedeki fiillerin kılınış anlamları söz konusu olduğunda fiil gövdelerinin var olan anlamları ele alınmıştır.
Moğolcadaki yardımcı fiillerin başlama, sürek ve bitiş şeklindeki sınıflandırılması, Türkçedeki sadece yardımcı fiillerin değil genel olarak asıl fiillerin sınıflandırılması ile aynıdır. Bu sebeple Moğolcadaki asıl fiillerin kılınış anlamlarının Türkçedeki gibi açıklaması gerekmektedir.
References
Бадамдорж Д., Монгол хэлний утгасудлал(Утга ялгагч авиалбар, бүтээврийн утга), Тэргүүн дэвтэр, Улаанбаатар, 2001
Базаррагчаа М., Пүрэвжал Ч., Монгол хэлний үйл үгийн байдал ба болцын тухай, - Studia Mongolica, Tom.XII(20), fasc.12, тал.171-176
Бямбасан П., Орчин цагийн монгол хэлний үгзүйн байгуулалт, Улаанбаатар, 1987
Бямбасан П., Орчин цагийн монгол хэлний үйл үгийн хэв, байдал, Хэл зохиол судлал, Tom.VIII, fasc. 7, Улаанбаатар, 1970, тал. 201-320
Гэрэлмаа Н., Монгол, түрэг хэлэнд үйл үгийн байдлын утгыг илрүүлэх арга”, -Антоон Мостаэрт Монгол судлалын төв, Оюуны хэлхээ, ЭШБ, Боть.II(07), Улаанбаатар, 2010, тал. 103-106
Гэрэлмаа Н., Эртний түрэг хэлний “төгсөх” байдлын утга илэрхийлэх туслах үйл үг, түүнийг монгол хэлнээ дүйлгэх нь, - Хэл шинжлэл-утга зохиол судлал-залуу үе, ЭШХ-ын эмхитгэл, Улаанбаатар, 2013, тал. 12-16
Жанчивдорж Ц., ... нар, Монгол хэлний зүй, Улаанбаатар, 1967
Кононов А.Н., Грамматика современного турецкого литературного языка, М-Л., 1956
Лувсанвандан Ш., Монгол хэлний үгсийг аймаглах тухай асуудалд, Хэл зохиол судлал, Tom.V, fasc. II, Улаанбаатар, 1965, тал. 15-31
Лувсанвандан Ш., Орчин цагийн монгол хэлний бүтэц, Улаанбаатар, 1968
Орчин цагийн монгол хэл, Улаанбаатар, 2004
Отгонсүрэн Д., Орчин цагийн монгол хэлний үйл үгийн хэв, байдлын дагаварын найруулгын үүрэг, Улаанбаатар, 1982
Өнөрбаян Ц., Орчин цагийн монгол хэлний үг зүй, Улаанбаатар, 2004
Пагба Т., Орчин цагийн монгол утга зохиолын хэлний туслах ба дутмаг үйл үг, Вспомогательные, или служебные, глаголы в современном монгольском литературном языке, 1961, 2 дахь хэвлэл, Улаанбаатар, 2008
Ууганбаяр М., Орчин цагийн түрэг, монгол хэлний хязгаар чанар ба ерөнхий болц, - Монгол судлал, ЭШБ, Боть. XXV(248), Улаанбаатар, 2005, тал.83-89
Цэвэл Я., Монгол хэлний товч тайлбар толь, Нэмж дэлгэрүүлсэн хоёрдугаар хэвлэл, Улаанбаатар, 2013
Ahmet Benzer, Türkçede zaman, görünüş ve kiplik, İstanbul, 2012
Ahmet Karadoğan, Türkiye türkçesinde kılınış, Ankara, 2009
Ayşe Pamir Dietrich, Dictionary of linguistic terms (English-russian-turkish), YD, Ankara, 2001
Dilaçar A, Türk fiilinde kılınışla görünüş ve dilbilgisi kitaplarımız, - TDAY, Belleten, 1974, s. 159-171
Ertuğrul Yaman, Türkiye türkşesinde zaman kaymaları, TDK, Ankara, 1999
Fatma Türkyılmaz, Tasarlama kiplerinin işlevleri, TDK, Ankara, 1999
Muharrem Ergin, Türk dili, İstanbul, 2000
Mustafa Özkan, Türk dili, Istanbul, 2006
Nesrin Bayraktar, Türkçede fiilimsiler, TDK, Ankara, 2004
Nurettin Koç, Dilbilgisi terimleri sözlüğü, İstanbul, 1992
Tahsin Banguoğlu, Türkçenin grameri, TDK, Ankara, 2004
Uuganbayar M, Türkiye türkçesi ve Halha moğolcasında Fiil zaman şekilleri, Doktora tezi, Ankara, 2004
Zeynep Korkmaz, Türkiye türkçesi grameri, TDK, Ankara, 2003
