Моюнчурын бичээс дэх цэрэг дайны холбогдолт үг хэллэг
Military Terms in the Moyunchur Inscription
DOI:
https://doi.org/10.22353/MJFLC2014102Keywords:
Моюнчурын гэрэлт хөшөө, Могойн шинэ усны дурсгал, Цэрэг дайны холбогдолт үг хэллэгAbstract
Уйгурын хаант улсын үед холбогдох Моюнчурын гэрэлт хөшөөний бичээс нь үгийн сангийн хувьд харьцангуй баялаг сурвалж бичиг юм. Тиймээс бид тус өгүүлэлдээ цэрэг дайны холбогдолт үг хэллэгийг тухайлан авч үзсэн болно. Уг сурвалжийг зөвхөн эх бичиг, хэлшинжлэлийн үүднээс төдийгүй түүх, утга зохиолын үүднээс ч судлах зайлшгүй шаардлагатай байна.
The Moyunchur Inscription, is related to Uighurs Period, is the richest monument for lexicology. In this article, we have decided to study about military terms in the Moyunchur Inscription. This monument is a great source of studying textology and linguistics. As well as, it should be studied as a historical and literary source.
References
Abdülkadir Donuk, Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Ünvan ve Terimler, İstanbul, 1988
Bahaddin Ögel, Şine Usu yazıtının tarihi önemi ( Kutluk Bilge Külkagan ve Moyunçur), Türk Tarih Kurumu Belleten, cilt: XV, Sa.59, Ankara, 1951.
Erhan Aydın, Şine Usu Yazıtı, Çorum, 2007; Erhan Aydın, Uygur Kağanlığı Yazıtları, Konya, 2011
G.J.Ramstedt, J.G.Granö und P.Aalto, Materialien zu den alttürkiscen Insschriften der Mongolei, -Journal de la Société Finno-Ougrienne, Vol.LX, N 3, Helsinki, 1958.
G.J.Ramstedt, Zwei uigurische Runeninscriften in der Nord-Mongolei, -Journal de la Société Finno-Ougrienne, Vol.XXX, N 1, Helsinki, 1913
Gustav John Ramstadt, Seven Journeys Eastward (1898-1912), Translated from the Swedish & edited by John R.Krueger, The Mongolia Society, 1978, Bloomington, Indiana
H.N.Orkun, Eski Türk Yazıtları I, 1936, (1.Baskı: 1936, 1938, 1940, 1941; 2. Baskı: Ankara, 1987; 3. Baskı: Ankara, 1994)
Hatice Şirin User, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları (Söz Varlığı İncelemesi), Konya, 2009
Mehmet Ölmez, Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi, Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları (Metin-Çeviri-Sözlük), Ankara, 2012
Memoria Saecularis Sakari Pälsi, Aufzeichnungen von einer Forschungsreise nac der Nördlichen Mongolei im Jahre 1909, -Suomalais- Ugrilainen Seura-Société Finno-Ougrienne, Kansatieteellisiä julkaisuja X- Travaux ethnograpiques X, arbeitet und herausgegeben von Harry Halén, Helsinki, 1982
Osman Mert, Ötüken Uygur Dönemi Yazıtlarından Tes-Tariat-Şine Us, Ankara, 2009
Айдаров Г., Язык орхонских памятников древнетюркской письменности VIII века, Алма-Ата, 1971
Бадамдорж Д., Монгол хэлний үгийн сангийн утгазүй, Улаанбаатар, 2006
Каржаубай С., Объединенный каганат тюрков в 745-760 годах (по материалам рунических надписей), Астана, 2002
Кляшторный С.Г., Рунические памятники Уйгурского каганата и история Евразийских степей, Санкт-Петербург, 2010
Малов С.Е., Памятники древнетюркской письменности Монголии и Киргизии, Москва Ленинград, 1959
Напил Б., Қазақстан тарихы туралы түркi деректемелерi II том, Көне Түрiк бiтiктаслары мен ескерткiштерi (Орхон, Енисей Талас), Алматы, 2005
Рамстедт Г.И., Как был найден Селенгинский камень, Труды Троицко- Кяхтинского отделения Императорского Русского Географического обшества, Том IV, Вып.1, Санктпетербург, 1914
Тугушева Л.Ю., Тюркские рунические письменные памятники из монголии, Москва, 2008
Убрятова Е.И., Базылхан Б., Эртний тюрк бичээсийг судалсан дүнгээс, -Шинжлэх Ухааны Академийн мэдээ, № 4, Улаанбаатар, 1963, 71-74 дүгээр тал.
Чоймаа Ш., "Монголын Нууц Товчоон"-д гарах "külüg" хэмээх үгийн утга, гарал хувьсал, -Монгол судлалын өгүүллүүд, Улаанбаатар, 2003, тал. 279
정재훈, 위구르 유목제국사 (744~840), 서울, 2005, p.429-452
森安 孝夫∙ シネウス遺蹟∙ 碑文∙ -モンゴル国現存遺跡 · 碑文調査研究報告·中央ユーラシア学研究会 ·1999年3月 (Takao Moriyasu, Saite and Inscription of Šine-Usu, - Provisional report of researches on historical sites and inscriptions in Mongolia from 1996 to 1998, The Society of Central Eurasian Studies, 1999), pp. 177-196.
