Орчин цагийн хэл шинжлэлийн хөгжлийн чиг хандлага
The Trends of Modern Linguistics
DOI:
https://doi.org/10.22353/mjflc.v26i565.1826Abstract
Хэлний тухай орчин үеийн олон хэлзүйд дэвшигдэн гарч байгаа цөөнгүй үзэл баримтлал нь хэлний уламжлалт онолын чиг хандлагаас эрс ялгаатай. Тэрхүү ялгаа нь орчин үеийнх нь болохоор юуны өмнө олон саланги дүрэм (rules) эсвэл нэг талаас хэл сурах (хүүхэд хэлд орох, хоёр дахь хэлийг сурах, заах, цахим машиныг хэлжүүлэх) үйлийг нээн боловсруулах үүднээс хүмүүний нийт хэлний бүтцийн илэрхийллүүдийн сан хөмрөг (corpus)-т хандах, нөгөөтээгүүр тэдгээрийг хэлний ерийн хэрэглээний жишээ баримтаар нотлох\үгүйсгэхэд голлон анхаардагт орших бөлгөө. Энэ талын дэлхийн олон улс оронд хамгийн өргөн тархсан хоёр онолын нэг нь Н. Чомскийн Түгээмэл хэлзүй (ТХЗ) (Universal Grammar (UG), нөгөө нь М.А.К. Халлидэйн Тогтолцоот үүргийн хэлзүй (ТҮХЗ) ( Systematic Universal Grammar (SUG) болой. Харин гутгаар нь Амстердамын их сургуулийн проф. К. Хэнгевелд нарын Өгүүлэмжийн үүргийн хэлзүй (Functional Discource Grammar (FDG) бөгөөд эл хэлзүй саявтархан, 2008 онд анх хэвлэгдэн нийтийн хүртээл болсон хэдий ч богино хугацаанд судлаачдын анхаарлын төвд орсон байна. Эхний хоёр онол нь анх бие биеэс бараг хамааралгүйгээр үүсэж хөгжин төлөвшиж, эрхэмлэн тавьсан зорилгоо өөр өөрийн замаар амжилттай гүйцэлдүүлжээ. Гэхдээ тэдгээр нь бие биеэ үгүйсгэх эсвэл сөргөлдөх гэхээсээ илүүтэй нэг нь нөгөөгийнхөө дутууг нь нөхөн баяжуулсан гэж орон орны зарим судлаач үзэх болжээ. (Sadighi, Bavali (2008: 11) Гутгаар хэлзүйн үүдлийг Халлидэйн хэлзүй гэж үзэж болох хэдий ч түүнийг зохиогчид орчин цагийн олон хэлний хэв шинжийн судлалд суурилан өмнөхийг бүхий л талаар баяжуулж цахимын орчинд олон хэлийг хөрвүүлэх үйлд шинэ хандлага нээсэн тул бие даасан чиглэл буюу дэгийн үүдэл гэж үзэх болсон байна. Тиймээс энэхүү өгүүлэлд бид дээрх гурван хэлзүйн зөрүүтэй зарим талыг тогтоохын хамт, аливаад бие биеэсээ хамааралтай ханджээ гэхээр цөөнгүй асуудлыг баримтаар нотлон харуулахыг зорьсон болно.
References
Abrams, M. (1987). A Glossary of Literary Terms (3rd ed). Rinehart English Pamphlets.
Bakker, D. and Siewierska A. ‘Towards a speaker model of Functional Grammar’(2004) in J. Lachlan Mackenzie and
Butler,C.S. (2008) ’Interpersonal meaning in the noun phrase’, in the J. Rijkhoff and D.G. Velasco (eds.) The Noun Phrase in Functional Discource Grammar. Berlin and New-York: NY: Mouton de Gruyter.)
María A. Gòmez-González (eds.) A New Architecture for Functional Grammar (Functional Grammar Series 24). Berlin: Mouton de Gruyter
Chomsky, N. (1965). Aspects of the Theory of Syntax. Cambridge, Mass: MIT Press. Cook, V. J., & Newson, M. (1997). Chomsky’s Universal Grammar. Blackwell Publishers.
Foley,W.A. (1986) The Papuan Languages og New Guinea. Cambridge: Cambridge University Press
Foster-Cohen, S. H. (1999). An Introduction to Child Language Development. London: Longman
Halliday, M. (1985). An Introduction to Functional Grammar. London: Arnold. Halliday, M. (1994). An Introduction to Functional Grammar (2nd ed.). London: Arnold.
Halliday, M. (2003). On Language and Linguistics. London: Continuum.
Halliday, M., & Hasan, R. (1989). Language, Context, and Text: Aspects of Language
in a Social Semiotic Perspective. Oxford: Oxford University Press.
Halliday, M., & Matthiessen, c. (1999).Construing Experience Through Meaning. London: Cassell.
Halliday, M., & Matthiessen, C. (2004). An Introduction to Functional Grammar (3rd ed.).
London: Arnold.
Hangeveld, K. (2004) ‘Epilogue’, in J. Lachlan Mackenzie and María A. Gòmez-González (eds.) A New Architecture for Functional Grammar (Functional Grammar Series 24). Berlin: Mouton de Gruyter, 366-7)
Hangeveld, K. (2004), Functional Discourse Grammar, Oxford, Oxford University Press.
Hannay, M., Kroon C. (2005) ‘Acts and relationship between grammar and discourse’, Functions of Language Hawkins, R. (2001). Second Language Syntax: A Generative Introduction. New York: Blackwell Publishers
Heyvaert, L. (2003). Nominalization as grammatical metaphor: On the need for a radically systemic and
metafunctional approach. In S.Vanderbergen (Ed.),Grammatical Metaphor (pp. 65-99).
Amsterdam: John Benjamins.
Kroon, C. (1995) Discourse Particles in Latin (Amsterdam Studies in Classical Philology 4,
Larso Amsterdam: Gieben aning-Based Translation (2nd
Inc.
ed.). University Press of America,
Lasnik, H. (2003). Minimalist Investigations In Linguistic Theory. London: Routledge Levelt, W.J.M. (1989) Speaking. Cambridge, MA:MIT Press.
Lyons, J. (1981). Language and Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Maskenzie J.L. (1998) ‘The Basic of Syntax in the Holophrase’, in M. Hannay and A. M. Bolkestein (eds.) Functional Grammar and Verbal Interaction. Amsterdam and Philadelphia, PA:Benjamins
Matthiessen,C., & Halliday, M. (1997). Systemic Functional Grammar: A first step into the theory. London: Penguin
Radford, A. (1997). Syntax: A Minimalist Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Radford, A. (2004). Minimalist Syntax: Exploring the Structure of English. Cambridge: Cambridge University Press.
Raveli, L. (1988). Grammatical metaphor: An initial analysis. In Steiner, E., & Veltman,R.(Eds.).Pragmatics, Discourse& Text. London: Pinter: 133-47.
Sadighi, F. and Bavali M. (2008) Chomsky’s Universal Grammar and Halliday’s Systemic Functional Linguistics: An ppraisal and a Compromise In Pan-Pacific Association of Applied Linguistics 12 (1), 11-28
Sampson, G. (1980). Schools of linguistics:competition and evolution. London: Hutchinson. Simon-vandenbergen et al. (2003). Grammatical Metaphor. Amsterdam: John
Benjamins.
Sinclair, J.M. and Coulthard R.M. (1975), Towards an Analyses of Discourse: The English Used by
Teachers and Pupils. London: Oxford University Press) Равдан Э. Орчин цагийн хэл шинжлэлийн үүд, УБ., 2005. Равдан Э. Хэл шинжлэлийн утгазүй, УБ., 2010.
Равдан Э. Хэрэглээний хэл шинжлэл (Хэл сурахуйн онол), УБ., 2013.
