Монгол, орос, англи хэлний өргөлтийг шинжхүй
Study of stress in Mongolian, Russian and English languages
DOI:
https://doi.org/10.22353/MJFLC2014106Keywords:
өргөлт, эгшиг, үүрэг, балархайших, байрлал, хүчлэх өргөлт, эгшиглэх өргөлт, үе, өнө, утгаAbstract
Хэлэхэд үгийн доторх үенүүд хоорондоо огт ялгагдалгүй адилаар хэлэгдэх нь их л ховор байдаг. Үүнд үеийн доторх үенүүдээс аль нэг нь ялгарч хэлэгддэг. Өөрөөр хэлбэл, үгийн аль нэгэн үе дээр дуу ихсэх буюу хөгийн өндөр нь нэмэгдэж ирдэг байна. Өргөлт олон янз байдаг. Үүнд: хүчлэх өргөлт, эгшиглэх өргөлт, квантатив буюу тооны өргөлт, хэлцийн өргөлт, утгын өргөлт гэж бий. Утгын өргөлт нь өгүүлбэрийн доторх нэг буюу хэд хэдэн үгийг утгын үүднээс чухалчлан ялгаруулж бусдаас нь онцлон хэлэх үгэнд ногдоно. Монгол хэлний утгын өргөлт гол төлөв өгүүлбэрийнхээ эхэнд оногддог ч аль нэг гишүүнийг уртаар дуудаж онцолсноор бас илэрдэг байна. Орос хэлэнд утгын өргөлт өгүүлбэр зүйн үүрэгтэй. Л. Хаймен дэлхийн 444 хэлний өргөлтийг судлан үзэхэд тэдгээр хэлний 25% нь эхний үедээ, 20 % нь сүүлийн үедээ, 18 % нь сүүлийн эхний үедээ өргөлттэй байжээ. Орос, англи хэлний өргөлт чөлөөт бол монгол хэлний өргөлт тогтвортой бөгөөд тэргүүн үедээ байдаг хүчлэг өргөлт гэж үздэг. Дэлхийн ихэнх хэл тогтмол өргөлттэй байдаг байна. Хэлэнд өргөлт янз бүрийн үүрэг гүйцэтгэдэг. Монгол, англи, орос хэлний өргөлт нийтлэг хийгээд ялгагдах өвөрмөц онцлогтой юм.
This article discusses the classification, types, and functions of stress and its place in the word. Stress in Mongolian, Russian and English languages have common properties and their specific features. The authors of this article studied a certain level of general aspects and specific features and tried to identify them.
References
Лувсанвандан Ш., Монгол хэлний өргөлтийн тухай асуудалд, /МХШ-ийн асуудлууд/ УБ., 1981.
Пагва Э., Хэл шинжлэлийн удиртгал, УБ.,1959.
Цолоо Ж., Орчин цагийн монгол хэлний авиа зүй, УБ., 1976.
Bolinger, Dwight L., A Theory of Word Accent in English, London, 1972.
Garr, Philip., English Phonetics and Phonology, An introduction, Oxford, Blackwell Publishers, 2001.
Cruttenden Alan., Gimson`s Pronunciation of English, Sixth edition, London, 2001.
Gimson., A.C.An Introduction to the Pronunciation of English, London, 1972.
Ladefoged, Peter A., Cours in Phonetics, 2nd edn, New Yok, Harcourt, Brace. 2003.
Laver, John., Phonology, An Introduction to Basis Concerpts, Cambridge University Press, 2010.
Lippi-Green, Rosina., English with an Accent, Language. London, 1998.
Минаева Л.В., Слово в языке и речи, М., Высшая школа, 2008.
Общая фонетика. М., МГУ, 2001.
Современный русский язык., Под ред. В.А. Белошапковой, М., 1997.
Шевченко Т.И., Фонетика и фонология английского языка, Дубна, 2011.
