Орчуулгын хэл шинжлэлийн асуудалд
On Linguistic Aspects of Translation
DOI:
https://doi.org/10.22353/MJFLC2021119Abstract
Орчуулга хэл шинжлэлийн анхаарлын төвд орших ёстой Роман Осипович Якобсон (Roman Jakobson, Москва, 1896 - Кембридж, 1982) орос, америкийн хэл шинжээч, утга зохиол судлаач, ХХ зууны онолын хэл шинжлэлийн томоохон төлөөлөгч юм. Лазаревын дорно дахины хэлний институт (1914), МГУ (1918) төгссөн бөгөөд 1933 - 1939 онд Брнод Масарикийн нэрэмжит Их сургууль, 1939–41 онд Дани, Норвег, Швед, 1941 оноос АНУ-д, тухайлбал, 1942–46 онд Нью-Йорк, 1946-1949 онд Колумбийн их сургууль, 1949–67 онд Харвардын их сургууль (1965 оноосэмерит профессор), 1957–67 онд Массачусетын технологийн сургуульд тус тус профессороор ажиллаж, дэлхийн олон их сургуульд лекц уншиж байв. Тэрбээр Москвагийн хэл шинжлэлийн дугуйлан, Прагийн хэл шинжлэлийн дэг, Нью-Йоркийн хэл шинжлэлийн дугуйланг үүсгэн байгуулагчдын нэг, бүтэц хэл шинжлэлийг үндэслэгчдийн нэг юм. Хэл шинжлэл болон уран зохиол судлалд бүтцийн шинжилгээний арга нэвтрүүлсэн. Хэлний ерөнхий онол, авиалбар зүй, бүтээвэр зүй, хэл зүй, уран зохиолын хэл, найруулга судлал, орос хэл, оросын уран зохиол, слав судлал, сэтгэц хэл шинжлэл, тэмдэг зүй, нейро хэл шинжлэл болон хүмүүнлэгийн ухааны бусад олон салбарын мэргэжилтэн. Чехословакт Н. С. Трубецкойн хамт авианы утга ялгах үүрэгт суурилсан авиалбар зүйн онолыг үндэслэсэн ба уг онолыг Г. Фант, М. Халле нарын хамт хэлний авиалбарын тогтолцоог авианы ялгаатай шинжид суурилан судлах “ялгаатай шинжийн онол” болгон хөгжүүлэв.
Хэлний ерөнхий онолын салбарт хэлний үүргийн ангилал хийж, хэл шинжлэл болон бусад шинжлэх ухааны салбарын холбоо хамаарлыг судалж, хүүхдийн хэл, хэл ярианы гажиг, хэлний нийтлэгийн салбарт бүтээлээ туурвиж байжээ. Америк дахь орос судлал, слав судлалын үндсийг тавьсан төдийгүй 1959 онд "International Journal of Slavic Linguistics and Poetics" сэтгүүл санаачилж ерөнхий редактороор ажиллаж байв. Түүнчлэн уран зохиол, ардын аман зохиолын хэл найруулгын асуудлыг судалж уг асуудлыг хэл шинжлэлтэй хамтран шийдэх учиртай болохыг онцолж байв.
Нэрт эрдэмтэн Якобсон 1962 онд уран зохиолын салбарт Нобелийн шагналд нэр дэвшиж байжээ.
Түүний бүтээлүүдийг орос, чех, франц, испани болон бусад хэл рүү орчуулж байснаас хэл хэлээр олон боть бүтээлийн чуулган удаа дараа хэвлэгдэн гарч байв. Энд орчуулан хүргэж буй “On Linguistic Aspects of Translation” өгүүлэл 1959 онд олны хүртээл болжээ.
References
Bertrand Rassel. Logical Positivism, "Revue Internationale de Philosophie", IV (1950), 18; cf. p. 3. Ср.: John Dewey. Peirce's Theory of Linguistic Signs, Thought and Meaning. "The Journal of
Philosophy", XLIII (1946), 91.
Benjamin Lee Whorf. Language, Thought and Reality. (Cambridge, Mass., 1956), p. 235. Niels Bohr. On the Notions of Causality and Complementarity. "Dialection", I (1948), 317 f.
James R. Masterson and Wendell Brooks Phillips. Federal Prose. (Chapell Hill, N. C., 1948), p. 40 f. Ср.: Knut Bergsland. Finsk-ugrisk og almen sprakvitenskap. "Norsk tidsskrift for Sprogvidenskap",
XV (1949), 374 f.
Franz Boas. Language. "General Anthropology". (Boston, 1938), p. 132 f.
Andre Vaillant. La Preface de l'Evangeliaire vieux-slave. "Revue des Etudes Slaves", XXIV (1948), 5 f.
