Монгол албан бичгийн уламжлал хийгээд дөрвөлжин бичгийн дурсгалууд
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
Хубилай (1215-1294) хааны зарлигаар Төвдийн Пагва лам Лодойжалцан (1235-1280) 1269 онд дөрвөлжин бичгийг зохиожээ. Энэхүү бичиг нь хэлбэр дүрсийн хувьд төвд үсэгт суурилсан боловч дээрээс доош бичих тул монгол бичгийн ёс журмыг багагүй анхаарсан байдаг. Пагва лам хаантны даалгавраар шинэ бичиг зохион дуусмагц, тэрхүү үсгийг Монголын эзэнт гүрэн даяар сийрүүлбэл,: нийдэм хэрэглэх тухай Хубилай хааны зарлиг гарчээ. Уг зарлигийг “Би санаваас үсгээр үгийг бичмүй. Үгээр хэргийг тэмдэглэмүй. Энэ нь эрт ба эдүгээгийн нэвтэрхий хууль. Бидний улс гэр умард газар тулгар байгуулсан тул суртал нь хэмжээтэй, эртийг эрхлэх тулд тогтоол үүсгэж завдсангүй. Аливаа хэрэглэх бичиг үсэг нь хятад хичээнгүйлэх ба жич уйгар үсгийг хэрэглэж манай улсын үгийг нэвтрүүлмүй. Ляо улс, Алтан улс ба жич холхи олон улсын дүрмийг хянаваас тус тустаа үсэг буй амуй. Эдүгээ бас бичгийн засаг улмаар хөгжих бөгөөд бичиг үсгийг тогтоох нь дутуу бүрдээгүй тул ийнхүү тусгайлан улсын багш Пагвад тушааж Монголын шинэ үсгийг үүсгэн бичүүлвэй. Аливаа бичиг үсгийг орчуулан бичихүйд үгийг дагаж хэргийг нэвтрүүлэхийг эрмэлзэх байх нь. Үүнээс хойш аливаа хас тамга дарах бичиг тархаан буулгахуйд нь хамтаар Монголын шинэ үсгийг хэрэглэж, басхүү тус туст түүний улсын үсгийг хавсруулагтун” гэжээ. Энэ зарлигийн үг үсгийг анхааралтай уншхул, дөрвөлжин үсгийг эзэнт гүрний албан ёсны бичиг болгох гэсэн Хубилай хааны санаа тодорхой мэдэгдэж буй.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
References
Д.Чойжалсүрэн. Монголын дөрвөлжин үсэг. УБ.. 1974. (12 тал).
А.П.Григорьев, Монгольская дипломатика Х1-ХУ вв.Л,, 1978, 136 сс
E. Жанчив, Монгол дөрвөлжин үсгээр бүхий Тогоонтөмөр хааны хонин жилийн зарлиг, “Монгол судлалын ЭШБ”, МУИС, MCC, УБ, 2000, (284 тал), 77-86.
Ё. Жанчив, “Хавцалын адаг”-ийн дөрвөлжин бичгийн дурсгал, “Acta Mongolica”, vol. 5(246), МУИС, Centre for Mongol Studies, УБ,, 2005, (257 тал), 145-146.
Ё. Жанчив, Л. Батбилиг, Тайхар чулууны дөрвөлжин бичиг, “Acta Historica”, МУБИС, t. V, f. 1-26, УБ., 2005, (175 тал), 164-166.
Х. Нямбуу, Д. Өлзийдолгор, Ё. Жанчив, Д. Дашдулам, Монгол төрийн тамга, Issue “Mongolica. An International Annual of Mongol Studies”, уд!.10(31), УБ., 2000 (A Special Containing the Papers of the Seventh International Congress of Mongolists Convened by under the Patronage of N. Bagabandi, Presedent of Mongolia, 12-16 Aug. 1997, UB), 195-208.
M. Lewicki, Les inscription mongoles inédites en écriture carrée (-СО. No. 12), Wilno, 1937, 72 pp.
F.Cleaves, Daruya and Gerege, HJAS, vol. 16, Мо 1-2, 1953, 237-259.
L. Ligeti, Monuments en écriture “Phags-pa. Piéces de chancellerie en transcription chinoise, MLMC. III, Budapest, 1972, (170 pp), 9-128.
N. Poppe, The Mongolian Monuments in hP‘ags-pa Script, (=Gétinger Asiatische Forschungen 8), Trans. and ed. by J. R. Krueger, Wiesbaden, 1957, XII+147 рр-13 pl+1 map.