МОНГОЛ ХЭЛНИЙ “ХИЙХ” ХЭМЭЭХ ҮГИЙН УЧИР, ТҮҮНИЙ УТГЫН ӨРГӨСӨЛ БА ХЭРЭГЛЭЭНИЙ ЭРГЭН ТОЙРОН
Main Article Content
Abstract
By “Purev-Ochir (Chancellor of MSUE on Research and Cooperation Affairs, Professor, Doctor of Science in Linguistics) In this paper the nature of Mongolian verb “xийx” has been examined from the view of ontological and cognitive perspectives. The ontological side of the verb “xийx” can be related to humans and the variety of activities they can do. As it is considered in Linguistic and cognitive Philosophy, this kind of activities humans do can be examined as “social activities” or “everyday activities”. The cognitive roots of the verb “xuiix” can be related to humans and the variety of speech events they perform. Consequently, these activities can be called as “historical activities” or “creative jobs”. Every “job” a human does, every “speech act” a human performs is as usual marked and expressed with the help of the verb “xийx” or other verbs synonymous to its “meaning space”. Due to the verb “xийx” and other verbs synonymous to its multiple meanings the messages humans wanted to pass and convey in their speech events have still been being successfully carried and transferred. The governing capacity and multiplicity of meanings for the active and passive verbs in Mongolian, the principles for expansion and reduction of their meanings have not been studied well enough in chronological and de-chronological order until today. Consequently, to date, for example, the verb “xийx” in Mongolian, the expansion for its meaning has not been studied well enough, so we have tried and struggled to interest in the combinations and collocations with the verb “xийx” and the context behind its use and exploitation in a variety of speech events not only from the view of structural and derivational perspectives but from the view of modern applied linguistic and socio- cultural perspectives.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
References
Аким. Г., Монгол өвөрмөц хэлцийн тайлбар толь. Уб. 1999.
Аким. Г., Монгол өвөрмөц хэлцийн тайлбар толь. Уб.,1982.
З. Баатар.Да., Монгол хэлний иж үгийн толь. Хөх хот,, 1992 ~
Бадамдорж. Д., Монгол хэлний утга судлал, тэргүүн дэвтэр, УБ.,2001.
Бадамдорж, Д.., Монгол хэлний утга судлал, дэд дэвтэр, УБ.,2001.
Бадамдорж.Д,, Монгол хэлний үгийн сангийн утгазүй. Уб.,2006.
Бадамдорж.Д.,Монгол хэлний утгазүйн сорилго, дасгал. Уб., 2003.
Базаррагчаа.М. Үгийн гарлыг мөшгих нь. боть Ш.ГУ,У, Уб., 1992.
Базаррагчаа. М., Монгол хэлний сүегэр ба найруулбарын тухай. Уб.,1995
Банди. Д., Монгол хэлний утга эсрэг үгийн толь бичиг, Уб,, 1994.
Батцогт, Д, Батзаяа. Г., Кирил монгол бичиг, Уб..2009.
Батын.Ч. Ган-Өлзий., Хүмүүнлэгийн гурван ертөнцийн гоц чанарыг судлахын чандмань эрдэнэ, ШУА-ын философи, социологи, эрхзүйн хүрээлэн, Уб., 2011.
Бямбасан. П, нар “Орчин цагийн монгол хэлний үгзүйн байгуулалт”. (Үйл үгийн тогтолцоо), Уб., 1987.
Дамбажав. И, Алтан-Од, Д, Солонго. Д, нар “Оюун билгийн мэлмийг нээгч аялгуу сайхан монгол үгийн дээж”. Уб,, 2006.
Идэрбаяр. Б., Монгол хэлний төсөөт үг, Уб.,2005
Лувсанвандан .С, Сумьяабаатар.Б., Монгол хэлний ойролцоо үгийн товч толь. Уб. 1966.
Орчин цагийн монгол хэл, Хамтын бүтээл, МУБИС , Уб.,2008.
Нарантуяа. Л., Шинэ үгийн толь. Уб,, 2006.
Норжин.Ц,, Монгол үгсийн тайлбар толь. ӨМАХХ. 1999.
Өнөрбаян, Ц., Орчин цагийн монгол хэлний үгзүй. Уб.,1998,
Пүрэв-Очир.Б., Үг өгүүлбэрийн амь амьдрал, эрчим долгион, соёл, хэрэглээ. Уб.,2011, 8-р дэвтэр,
Пүрэв-Очир.Б., Монгол хэлний бүтэц, утга, үүрэг, хэрэглээ.Уб., 2007, 6-р дэвтэр.
Пүрэв-Очир.Б., Үг, өгүүлбэрийн амьдрал араншин, эрчим энерги, соёл хэрэглээ. Уб,, 2009, 7-р дэвтэр.
Пюрбеев Г.Ц.,Глагольная фразеология монгольских языков. М., 1972.
Соёлмаа.Ч., Орчин цагийн монгол хэлний ижил үгийн Tom. Y6.,2002.
Төмөрцэрэн. Ж., Орчин цагийн монгол хэлний үгийн сангийн судлал” Уб.,1964.
Ууганбаяр. Л., Монгол хэлний хийх гэдэг үгийн утга, үүрэг, хэрэглээ түүний найруулгын үүрэг. Уб., МОСС, дипломын ажил, 2011
Цэвэл. Я.,Монгол хэлний товч тайлбар толь. Уб.,1966.
Цэцэнцогт., Ш.,Үгийн язгуурын толь. ӨвөрМонголын Ардын хэвлэлийн хороо, 1987.
Шагж.С., Монгол үгийн тайлбар толь. Хөххот,, 1994.
Эрдэнэбат, Ц.,Монгол хэлний уугал үгийн утга. Уб.,2005.